Συνδικαλιστική ελευθερία

Η συνδικαλιστική ελευθερία αποτελεί κοινωνικό και αμυντικό δικαίωμα που περιλαμβάνει την ελευθερία ίδρυσης συνδικαλιστικής οργάνωσης και συμμετοχής σ' αυτήν ή σε άλλη ήδη υπάρχουσα. Έχει συγκεκριμένο σκοπό την προστασία και την προώθηση των εργασιακών και οικονομικών συμφερόντων των εργαζομένων. Τα μέσα που χρησιμοποιεί για την επίτευξη του στόχου της είναι η απεργία και η σύναψη συλλογικών συμβάσεων εργασίας (ΣΕΕ). Φορείς του εν λόγω δικαιώματος είναι τόσο ο κάθε εργαζόμενος που βρίσκεται σε σχέση εξηρτημένης εργασίας όσο και ο εργοδότης που απασχολεί τέτοιους εργαζόμενους.

Ιστορική Εξέλιξη

Μέχρι τις αρχές του 19ου αιώνα η συνδικαλιστική ελευθερία δεν ήταν απλά ανύπαρκτη αλλά και έννοια απαγορευμένη στην παγκόσμια έννομη τάξη. Στην εποχή, όμως, της Βιομηχανικής Επανάστασης, οι νέες κοινωνικές συνθήκες επέβαλλαν τη δημιουργία συνδικαλιστικών οργανώσεων ως μία προσπάθεια αυτοπροστασίας των εργαζομένων έναντι των εργοδοτών. Έτσι, σταδιακά, την περίοδο της απαγόρευσης του εν λόγω δικαιώματος ακολούθησε η περίοδος της ανοχής, η οποία και τερματίστηκε με την αναγνώρισή του και τη συνταγματική κατοχύρωσή του.

Πρώτη η Μ. Βρεττανία επέτρεψε τον συνδικαλισμό, το 1824, αν και μέχρι το 1875 έθετε αυστηρούς περιορισμούς στο δικαίωμα της απεργίας.

Στη Γερμανία η απαγόρευση σύστασης συνδικαλιστικής οργάνωσης έπαψε το 1848. Το 1919, με το Σύνταγμα της Βαϊμάρης η συνδικαλιστική ελευθερία κατοχυρώθηκε και συνταγματικά, γεγονός που αποτελεί παγκόσμια πρωτοπορία.

Στη Γαλλία επιτράπηκε το 1864 και η πλήρης κατοχύρωσή της έγινε το 1884.

Ατομική Συνδικαλιστική Ελευθερία

Θετική Συνδικαλιστική Ελευθερία
Η ατομική συνδικαλιστική ελευθερία ως θετικό δικαίωμα περιλαμβάνει το δικαίωμα του εργοδότη και του εργαζομένου:

• να ιδρύουν συνδικαλιστική οργάνωση
• να προσχωρούν σε ήδη υπάρχουσα
• να επιλέγουν μεταξύ περισσοτέρων σε ποια θέλουν να προσχωρήσουν
• να επιλέγουν την οργανωτική μορφή της συνδικαλιστικής οργάνωσης που συνιστούν
• να είναι σε θέση να δημιουργήσουν μια συνδικαλιστική οργάνωση ακόμα κι αν υπάρχουν κι άλλες στον ίδιο κλάδο ή επάγγελμα ή επιχείρηση (αρχή της πολλαπλότητας), αν και απαγορεύεται η καταχρηστική ίδρυση συνδικαλιστικών οργανώσεων
• να μην είναι υποχρεωμένοι να προσχωρήσουν ή να παραμείνουν σε ορισμένη συνδικαλιστική οργάνωση (και συνεπώς να απαγορεύονται όροι σε ΣΕΕ που ορίζουν κάτι τέτοιο)

Αρνητική Συνδικαλιστική Ελευθερία
Ερείσματα της αρνητικής συνδικαλιστικής ελευθερίας είναι το δικαίωμα ανάπτυξης της προσωπικότητας και το δικαίωμα του συνεταιρίζεσθαι. Σ' αυτήν περιλαμβάνεται:

• δικαίωμα αποχής, το οποίο συνίσταται στο δικαίωμα του εργοδότη ή του εργαζομένου:

1. να μην συνδικαλίζεται
2. να αποχωρεί από συνδικαλιστική οργάνωση και να μην προσχωρεί σε καμία άλλη

• και το δικαίωμα μη υπαγωγής στις ρυθμίσεις και δράσεις της συνδικαλιστικής οργάνωσης

Συλλογική Συνδικαλιστική Ελευθερία

Η προστασία της συλλογικής συνδικαλιστικής ελευθερίας περιλαμβάνει την προστασία

• της ύπαρξης συνδικαλιστικής οργάνωσης
• της εσωτερικής αυτονομίας της εν λόγω οργάνωσης
• της δράσης της
• και του δικαιώματος των συνδικαλιστικών οργανώσεων να ενημερώνουν για τις δράσεις τους τους εργαζομένους

Διεθνής προστασία της συνδικαλιστικής ελευθερίας

1. Οικουμενική Διακήρυξη των δικαιωμάτων του ανθρώπου (10.12.1948)
2. Το Διεθνές Σύμφωνο για τα Οικονομικά, Κοινωνικά και Μορφωτικά Δικαιώματα (19.12.1966)
3. Το Διεθνές Σύμφωνο για τα Ατομικά και Πολιτικά Δικαιώματα (19.12.1966)
4. Η Σύμβαση για την Προάσπιση των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και των Θεμελιωδών Ελευθεριών (ΕΣΔΑ, 04.11.1950)
5. Ευρωπαϊκός Κοινωνικός Χάρτης (ΕΚΧ, 18.10.1961)
6. Οι διεθνείς συμβάσεις εργασίας της Διεθνούς Οργανώσεως Εργασίας (ΔΟΕ)

Στην Ελλάδα είναι συνταγματικό δικαίωμα και κατοχυρώνεται στα άρθ. 22 και 23 του Συντάγματος.

Πηγές

1. Π. Δ. Δαγτόγλου, "Συνταγματικό Δίκαιο, Ατομικά Δικαιώματα, Τόμος Β'. Δεύτερη Αναθεωρημένη Έκδοση", Εκδόσεις Αντ. Ν. Σάκκουλα, Αθήνα-Κομοτηνή 2005
2. Γεωργίου Λεβέντη, "Συλλογικό Εργατικό Δίκαιο. Δεύτερη Έκδοση", Εκδόσεις Δελτίου Εργατικής Νομοθεσίας, Αθήνα 2007